صرع چیست؟
صرع یک بیماری مزمن است که باعث ایجاد تشنج‌های مکرر به دلیل سیگنال‌های الکتریکی غیرطبیعی تولید شده توسط سلول‌های آسیب‌دیده مغز میشود. انفجار فعالیت الکتریکی غیرکنترل‌شده در سلول‌های مغز باعث ایجاد یک تشنج میشود.
تشنج‌ها ممکن است شامل تغییرات در آگاهی، کنترل عضلات (که ممکن است عضلات منقبض شده یا دچار لرزش شوند)، حس‌ها و رفتار شود.
اگرچه صرع قابل درمان نیست، اما گزینه‌های زیادی برای درمان وجود دارد. تا 70 درصد از افراد مبتلا به صرع می‌توانند با داروهای مناسب این بیماری را کنترل کنند.
صرع همچنین به عنوان اختلال تشنج شناخته میشود.
چه کسی صرع را تجربه میکند؟
هر کسی از هر سنی، نژاد یا جنسیت ممکن است دچار صرع شود.
در ایالات متحده حدود 3/4 میلیون نفر دچار صرع هستند. از این تعداد 3 میلیون نفر بزرگسالان و 470 هزار نفر کودکان هستند. سالانه حدود 150 هزار مورد جدید از صرع در ایالات متحده گزارش شده‌است. در سطح جهانی حدود 65 میلیون نفر دچار صرع هستند.
وقتی که فردی دچار صرع هست چه اتفاقی برای مغزش رخ میدهد؟
سلول‌هایی که در مغز وجود دارند پیام‌هایی را ارسال کرده و دریافت میکنند تا تمام قسمت های بدن ارتباط برقرار کنند. این پیام ها با استفاده از امواج الکتریکی مداوم منتقل مي شوند كه بين سلولی حرکت مي كنند .صرع الگوی ریتمیک امواج الكتریكی بین سلولی را مختل میکند.
درواقع انفجارهای انرژی الكتریكی مانند طوفان برق غیرقابل پیش‌بینی بین یك یا چند ناحیه ی مغز وجود دارد. این اختلال الكتریكی باعث تغییراتی در آگاهی (از جمله سطح هوشیاری)، احساسات، هیجانات و حرکات عضلانی میشود.
انواع مختلفِ حملات تشنجی
دسته بندی حملات بر اساس محل شروع، سطح آگاهی فرد هنگام بروز حمله، حضور یا عدم حضور حرکات عضلانی انجام میشود.
دو گروه اصلی از تشنج‌ها وجود دارد:
تشنج‌های کانونی
تشنج‌های کانونی در یک ناحیه یا شبکه سلولی در یک طرف مغز آغاز می‌شوند. دو نوع از تشنج‌های کانونی وجود دارد:
تشنج کانونی با آگاهی
در این نوع، بیمار بیدار و آگاه هست و در طول تشنج هوشیاری خود را حفظ میکند. پزشکان قبلاً این را «تشنج جزئی ساده» می‌نامیدند. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
– تغییرات در حس‌ها — طعم، بویا یا صداها.
– تغییرات در احساسات.
– انقباض غیرارادی عضلات، معمولاً در بازوها یا پاها.
– دیدن نورهای چشمک‌زن، احساس سرگیجه یا حس تیکه‌تکه شدن.
تشنج کانونی با اختلال آگاهی
در این نوع، بیمار گیج است یا آگاهی خود را از دست داده است. قبلاً به آن «تشنج جزئی پیچیده» گفته می‌شد. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
– خیره شدن به فضا.
– حرکات تکراری مانند پلک زدن چشمان، مکیدن لب‌ها یا حرکات دست.
تشنج‌های عمومی
این نوع از تشنج‌ها بر روی شبکه گسترده‌ای از سلول‌هایی که هر دو طرف مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهند اثر گذاشته و همزمان رخ می‌دهند. شش نوع مختلف از آنها وجود دارد:
تشنگ ابسنس (غائب)
این مورد باعث ایجاد خیره شدن به فضا (از دست دادن کوتاه مدت آگاهی) شده و ممکن است حرکات عضلانی اندکی مانند پلک زدن چشمان، مکیدن لب‌ها یا حرکت دادن دست اتفاق بیفتد. بیشتر در کودکان دیده شده و معمولاً کمتر از 10 ثانیه طول کشیده و گاهی با عادت روزمره اشتباه گرفته میشود.
تشنگ آتونیک
آتونیک یعنی بدون تونوس عضلانی؛ یعنی کنترل عضلات ضعیف شده‌است. بخش‌هایی از بدن ممکن است سقوط کنند مثل پلک‌ها یا سر؛ فرد ممکن است ناگهان زمین بخورد (معمولاً کمتر از 15 ثانیه). گاهی اوقات به آن “سقوط” گفته میشود.
تشنج تونیک
تونیک یعنی افزایش تونوس عضلانی؛ یعنی تنفس شدیدی ایجاد شده که باعث سفتی بازوها، پاها، پشت يا کل بدن ميشود و فرد ممكن است بيفتد (معمولا كمتراز20ثانيه).
تشنج کلونيك
کلونوس يعنی انقباض سریع تكراری یک ماهيچه (“لرزش”). این تشنج زمانی اتفاق ميافتد كه ماهيچه ها برای چند ثانیه تا دقیقه ای پیاپی منقبض شوند يا پس ار منقبض شدن شروع به لرزش كنند.
تشنج تونيك – كلونيك
این نوع ترکیبی از سفتی عضلانی (“تونیک”) و انقباض مکرر ریتمیکی (“کلونیک”) است که گاهی اوقات “حمله صرعی بزرگ” نامیده میشود. فرد هوشيارى خود راازدست میدهد و مي افتد. ماهيچه ها براى يك تا پنج دقيقه منقبض مى شوند. بیمار ممكن است زبان خودراگاز بگيرد، آب دهانش بیرون بریزد، يا كنترل روده هاى بزرگ يا مثانه خودراازدست بدهد.
تشنج ميوكلوئيك
باعث ایجاد لرزشی ناگهاني کوتاه مدت (“میوکلوئیس”) میشود (“میو” يعنی ماهيچه). معمولا فقط چند ثانيه طول میکشد.
چه چیزهایی باعث تشنج میشود؟
محرک‌های تشنج، رویدادها یا اتفاقاتی هستند که قبل از شروع یک تشنج رخ می‌دهند.
محرک‌های شایع گزارش‌شده برای تشنج عبارتند از:
- – استرس
- – مشکلات خواب مانند کم‌خوابی، خستگی زیاد، اختلالات خواب و بیماری‌هایی مانند آپنهٔ خواب.
- – مصرف الکل یا ترک آن و استفاده از مواد مخدر تفریحی.
- – تغییرات هورمونی
- – بیماری‌ها و تب
- – نورهای چشمک‌زننده یا الگوهای بصری
- – غذاهای نامتعادل و عدم مصرف غذاهای سالم. کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی؛ غفلت از وعده‌های غذایی.
- – تلاش فیزیکی بیش از حد
- – غذاهای خاص (قهوه به عنوان یک محرک شایع است)
- – آب ناکافی بدن ( دهیدراسیون)
- – استفاده از برخی داروها. دیفن‌هیدرامین که در محصولات بدون نسخه سرماخوردگی، آلرژی وخواب وجود دارد نیز به عنوان یک محرک گزارش شده است.
- – فراموش کردن مصرف داروهای ضدتشنج
علت تشنج
بیشتر اوقات (تا 70 درصد موارد)، علت تشنج‌ها مشخص نیست. علل شناخته شده عبارتند از:
- ژنتیک: برخی از انواع صرع مانند صرع میوکلونیک نوجوانی و صرع غیابی کودکی بیشتر در خانواده‌ها شایع است (ارثی). محققان معتقدند که اگرچه شواهد وجود دارد که ژن‌های خاص درگیر هستند، اما ژن‌ها فقط خطر ابتلا به صرع را افزایش می‌دهند و عوامل دیگر نیز ممکن است دخیل باشند. برخی از انواع صرع ناشی از ناهنجاری‌هایی هستند که بر نحوه ارتباط سلول‌های مغز با یکدیگر تأثیر می‌گذارد و منجر به سیگنال‌های غیرطبیعی مغز و تشنج میشود.
- اسکلروز تمپورال: این یک زخم است که در بخش داخلی لوب تمپورال مغز تشکیل شده و ممکن است باعث تشنج‌های کانونی شود.
- آسیب سر: آسیب سر ممکن است در اثر تصادفات رانندگی، سقوط یا هر ضربه‌ای به سر ایجاد شود.
- عفونت‌های مغزی: عفونت‌ها شامل آبسه مغزی، مننژیت، انسفالیت ویروسی و نوروسیستیسرسکوزیس هستند.
- اختلالات ایمنی: شرایطی که سیستم ایمنی شما را مجبور به حمله به سلول‌های مغز کند (همچنین بیماریهای خودایمنی نامیده می‌شوند) ممکن است منجر به صرع شوند.
- اختلالات تکاملی: ناهنجاریهای مادرزادی مرتبط با مغز اغلب علت شایع صری هستند. خصوصاً برای افرادی که تشنج آنها با داروهای ضدتشنج کنترل نمی‌شود. برخی از این ناهنجاریها شامل دیسپلازی کورتکس فوکال، پلی‌میکروژییا و اسکلروز توبروز هستند. طیف گسترده‌ای از سایر بدشکلی های مغزی نیز شناخته شده‌اند که باعث بروز صرع می‌شوند.
- اختلالات متابولیک: افراد مبتلا به اختلالات متابولیکی (چگونگی تأمین انرژی بدن برای کارکردهای طبیعی) دچار صرع می شوند. بسیاری از این اختلالات را پزشکتان میتواند با آزمایش های ژنتیکی تشخیص دهد.
- ناهنجاری های عروقی: مسائل مربوط به سلامت مانند تومورهای مغزی، سکته، دمانس، یا عروق خونی غیرطبیعی مانند مالفورماسیون آرتروونوس( AVM ) میتواند باعث بروز صرع شود.
چگونه صرع درمان میشود؟
درمان‌های موجود برای کنترل صرع شامل داروهای ضدتشنج، رژیم‌های غذایی خاص و جراحی هستند.
داروهای ضدتشنج
داروهای ضدتشنج می‌توانند در حدود 60 تا 70 درصد از افراد مبتلا به صرع تشنج‌ها را کنترل کنند. درمان با این داروها کاملاً شخصی‌سازی شده است. سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) بیش از 20 نوع داروی ضدتشنج را برای درمان صرع تأیید کرده است.
پزشک شما ممکن است یک یا چندین دارو، دوزهای مختلف یا ترکیبی از آنها را آزمایش کند تا ببیند کدام یک بهترین نتیجه را برای کنترل تشنج شما دارد.
انتخاب یک داروی ضدتشنج بر اساس موارد زیر انجام میشود:
- نوع تشنج
- پاسخ قبلی شما به این نوع داروها
- شرایط پزشکی دیگر که ممکن است داشته باشید
- امکان تعامل با سایر داروهائی که مصرف میکنید
- اثرات جانبی احتمالی برخی داروها
- سن و سلامت کلی
چون برخی از این داروها با نقص‌های مادرزادی مرتبط هستند، اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید باید پزشکتان را مطلع کنید.
نقش تغذیه در درمان صرع
دو رژیم غذایی رایج که گاهی اوقات برای افراد مبتلا به صرع توصیه میشود عبارتند از: رژیم کتوژنیک و رژیم آتکینز اصلاح شده — هر دو دارای چربی زیاد، پروتئین متوسط و کربوهیدرات کم هستند.
معمولاً این رژیم‌ها بیشتر برای کودکان توصیه می‌شوند که به دارو پاسخ نداده‌اند و نامزد جراحی نیستند. همچنین ممکن است رژیم‌هایی با شاخص قندی پایین نیز در برخی افراد مبتلا به صرع منجر به کاهش تشنج شود.
آیا می‌توان از صرع جلوگیری کرد؟
بسیاری از علل صرع خارج از کنترل ما هستند و قابل پیشگیری نیستند، اما می‌توان خطر ابتلا را کاهش داد.
- کاهش خطر آسیب مغزی ناشی از ضربه: همیشه در هنگام رانندگی کمربند ایمنی خود را ببندید و به صورت تدافعی رانندگی کنید.
- هنگام دوچرخه‌سواری کلاه ایمنی بپوشید.
- کف خانه را از اشیاء پراکنده و سیم‌های برق پاک کنید تا سقوط نکنید؛ و از روی نردبان‌های ناایمن نیز بالا نروید.
- کاهش خطر سکته مغزی: یک رژیم غذایی سالم (مانند رژیم مدیترانه‌ای) داشته باشید، وزن سالم حفظ کنید و منظم ورزش کنید.
- درمان اعتیاد: الکل و سایر مواد مخدر غیرقانونی می‌توانند به مغز آسیب رسانده که این ممکن است منجر به صرع شود. بنابراین برای درمان اعتیاد اقدام کنید.
برای درمان انواع تشنج ها می توانید به تیم درمانی ما اعتماد کنید. همین امروز وقت خود را رزرو کنید.