آسیب به جسم پینه ای مغز — چگونه بر سلامت مغز تأثیر می‌گذارد؟
جسم پینه ای (Corpus Callosum) بخشی از مغز است که از یک دسته ضخیم از رشته‌های عصبی تشکیل شده است. این ساختار دو نیمکره چپ و راست مغز را به هم متصل می‌کند و امکان ارتباط و همکاری بین دو طرف مغز را فراهم می‌آورد تا بتوانند عملکردهای بدن را کنترل کنند. آسیب به جسم پینه ای مغز چه عواقبی دارد؟
به عنوان بخشی از سیستم عصبی مرکزی، جسم پینه ای، نقش حیاتی در انواع مختلفی از عملکردها از جمله پردازش اطلاعات حسی و حرکتی، هماهنگی حرکات جسمانی و فعالیت‌های شناختی پیچیده مانند درک زبان و تثبیت حافظه دارد.
این مقاله به بررسی عملکردهای جسم پینه ای و شرایطی که می‌توانند آن را تحت تأثیر قرار دهند، می‌پردازد و همچنین راه‌هایی برای حفظ سلامت این بخش از مغز را ارائه می‌دهد.
عملکرد اصلی جسم پینه ای چیست؟
مغز انسان به دو نیمکره چپ و راست تقسیم می‌شود. هر طرف مغز، کنترل عملکردهای طرف مقابل بدن را بر عهده دارد. برای انجام حرکات نرم و هماهنگ، دو نیمکره مغز باید با هم ارتباط برقرار کنند و همکاری کنند. جسم پینه ای این ارتباط را تسهیل و تقویت می‌کند.
وظیفه اصلی جسم پینه ای این است که اطلاعات و سیگنال‌ها را بین دو نیمکره مغز منتقل کند.
این ساختار مانند یک پل است که دو طرف مغز را به هم متصل می‌کند. دقیقاً مانند پلی که راه ارتباطی و حمل‌ونقل بین دو قسمت جدا از زمین را فراهم می‌کند. جسم پینه ای ارتباط و هماهنگی بین دو نیمکره مغز را ممکن می‌سازد.
از آنجا که اطلاعات بین دو طرف مغز به اشتراک گذاشته می‌شود، عملکردهای ضروری مانند درک حسی، زبان و فرآیندهای شناختی ممکن می‌شوند.
بدون این ارتباط، نیمکره‌ها نمی‌توانستند اطلاعات را به هم برسانند. اما با وجود این مسیر، انتقال اطلاعات بسیار سریع انجام می‌شود.
ارتباط بین دو نیمکره برای بسیاری از عملکردهای دیگر نیز ضروری است، از جمله:
– تلفیق بین بینایی و فضاسازی
– درک حسی
– کنترل حرکتی
– پردازش زبان
– حل مسئله
– حفظ تعادل
جسم پینه ای و عملکرد شناختی
جسم پینه ای مستقیماً بر بخش‌های خاصی از بدن تأثیر نمی‌گذارد. بلکه اطلاعات را بین نیمکره‌های مغز منتقل و ترکیب می‌کند. این بخش از مغز برای عملکرد ذهنی، به ویژه تولید و درک زبان، بسیار حیاتی است.
جسم پینه ای بیش از ۲۰۰ میلیون رشته عصبی میلین‌دار دارد و بزرگ‌ترین ساختار ماده سفید مغز است.
در اکثر افراد، نیمکره چپ مغز، ناحیه غالب برای کنترل زبان است. اما نیمکره راست نیز نقش مهمی در جنبه‌های خاصی از پردازش زبان مانند تفسیر لحن هیجانی گفتار دارد.
برای درک تمام ظرافت‌های زبان، دو نیمکره باید با هم کار کنند.
سایر عملکردهای شناختی که جسم پینه ای بر آنها تأثیر می‌گذارد، عبارتند از:
– یادگیری
– حافظه
– تفکر
– توانایی بینایی سه‌بعدی
– زمان واکنش بینایی
– عملکردهای اجرایی (مانند برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری)
جایگاه جسم پینه ای کجاست؟
جسم پینه ای، زیر لایه بیرونی مغز (قشر مغزی) قرار دارد. این دسته از رشته‌های عصبی در خط وسط مغز قرار گرفته و دو نیمکره را به هم متصل می‌کند.
این ساختار بیش از ۲۰۰ میلیون رشته عصبی میلین‌دار دارد و بزرگ‌ترین ساختار ماده سفید مغز است. نام آن از کلمه لاتین به معنای «بدن سفت» گرفته شده است.
مثال‌هایی از نقش جسم پینه ای در زندگی روزمره
از آنجا که جسم پینه ای اطلاعات بین دو نیمکره مغز را منتقل می‌کند، ما در انجام هر کار حرکتی یا شناختی از آن استفاده می‌کنیم.
خواندن
خواندن مثال خوبی از نحوه تقسیم کار بین دو نیمکره مغز و سپس ترکیب اطلاعات برای انجام یک کار است.
نیمکره راست مغز مسئول پردازش جزئیات بصری کلمات روی صفحه و همچنین محتوای هیجانی متن است. یعنی اینکه چگونه احساسات و لحن متن را به ما می‌دهد. نیمکره چپ مغز، جایی است که بیشتر پردازش زبانی انجام می‌شود و به ما امکان می‌دهد معنای کلمات را درک کنیم.
اما برای ترکیب تمام این اطلاعات و درک کامل مفهوم متن، باید تبادل اطلاعات بین دو نیمکره انجام شود. در همین نقطه است که جسم پینه ای نقش خود را ایفا می‌کند.
با اتصال دو نیمکره، جسم پینه ای اطلاعات بصری و هیجانی را از نیمکره راست به نیمکره چپ منتقل می‌کند و معنای متن را از نیمکره چپ به نیمکره راست بازمی‌گرداند. این گونه، جنبه‌های مختلف خواندن را به یک تجربه یکپارچه و هماهنگ تبدیل می‌کند که برای ما کاملاً طبیعی به نظر می‌رسد.
دوچرخه سواری
دوچرخه سواری مثال دیگری از فعالیتی است که جسم پینه ای در آن نقش دارد. هر نیمکره مغز، حرکات طرف مقابل بدن را کنترل می‌کند و جسم پینه ای اطلاعات بین دو طرف را منتقل می‌کند تا این حرکات پیچیده به صورت نرم و هماهنگ انجام شوند.
جمع‌بندی
هر کاری که نیازمند هماهنگی دو طرف مغز باشد — از جمله حرکات، پردازش زبان و پردازش بینایی-فضایی — از جسم پینه ای استفاده می‌کند.
آسیب به جسم پینه ای و تأثیر آن بر مغز
آسیب، بیماری، اختلالات رشدی و جراحی می‌توانند عملکرد جسم پینه ای را مختل کنند. اگر این ساختار آسیب ببیند یا قطع شود، ارتباط بین دو نیمکره مغز مختل می‌شود و منجر به از دست رفتن برخی عملکردها می‌گردد.
عدم رشد جسم پینه ای (Agenesis of the Corpus Callosum)
عدم رشد جسم پینه ای یک اختلال رشدی است که در آن کودکان با جسم پینه ای ناقص یا کاملاً ناپدید به دنیا می‌آیند. علت دقیق آن ناشناخته است. اما گمان می‌شود ممکن است با عوامل ژنتیکی یا عفونت‌های دوران بارداری مرتبط باشد.
عواملی که ممکن است باعث اختلال در رشد جسم پینه ای شوند، شامل موارد زیر هستند:
– کیست‌های مغزی که رشد طبیعی جسم زنجیره‌ای را مختل می‌کنند
– ناهنجاری‌های ژنتیکی
– مصرف سنگین الکل در دوران بارداری
– ویروس‌ها و عفونت‌های دوران بارداری
برخی تحقیقات نشان می‌دهند که این شرایط ممکن است ناشی از اختلال در انواع خاصی از سلول‌های گلیال باشند که در تشکیل جسم پینه ای در دوره حساس بارداری نقش دارند.
این شرایط حدود یک در هر ۴۰۰۰ نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند منجر به ناتوانی‌های جسمی، اجتماعی و ذهنی از خفیف تا شدید شود. علائم آن شامل تشنج، ناتوانی ذهنی، تأخیر در مهارت‌های حرکتی و ارتباطی، بی‌هماهنگی و مشکلات در تعاملات اجتماعی است.
بسیاری از افراد مبتلا به این شرایط با محدودیت‌های کمی زندگی می‌کنند. اما برخی دچار چالش‌های شدیدتری مانند نابینایی، ناشنوایی، ناتوانی در ارتباط یا راه رفتن می‌شوند.
سایر شرایط مرتبط
سایر شرایطی که ممکن است ناشی از آسیب به جسم پینه ای مغز باشند، عبارتند از:
- اختلال در عضلات صورت و زبان که باعث مشکل در بلع، صحبت و جویدن می‌شود
- آتاکسی گفتاری و حرکتی: بی‌هماهنگی در حرکات ارادی
- سندرم دست بیقرار : حرکات ناخودآگاه دست بدون کنترل شناختی
جراحی قطع جسم پینه ای (Corpus Callosotomy)
گاهی اوقات، در یک جراحی به نام «قطع جسم پینه ای»، این ساختار عمداً قطع می‌شود. این روش برای برخی افراد مبتلا به صرع استفاده می‌شود، وقتی داروهای ضد تشنج نتوانسته‌اند کنترل تشنج‌ها را به خوبی به دست آورند.
آیا می‌توان جسم پینه ای را ترمیم کرد؟
اگر جسم پبنه ای آسیب دیده یا به درستی رشد نیافته باشد، نمی‌توان آن را ترمیم یا جایگزین کرد. اما مداخلات توانبخشی می‌توانند به افراد کمک کنند تا تأثیرات آسیب را کاهش دهند و عملکردشان را بهبود بخشند. این امر به دلیل «پلاستیسیته عصبی» — یعنی توانایی مغز برای بازسازی خود و ایجاد مسیرهای جدید پس از آسیب — امکان‌پذیر است.
مداخلاتی که می‌توانند کمک کنند عبارتند از:
– گفتار درمانی
– درمان شناختی
– کاردرمانی
برای مثال، متخصصان گفتار می‌توانند با تمرینات خاص به بهبود مهارت‌های ارتباطی کمک کنند.
در یک مطالعه موردی، مشخص شد که مداخله گفتاری و زبانی با موفقیت منجر به افزایش دایره واژگان، ترکیب کلمات و توانایی تقلید در یک کودک با عدم توسعه جسم پینه ای شد.
چگونه جسم پینه ای خود را سالم نگه داریم؟
اگرچه در حال حاضر هیچ درمانی برای بازسازی جسم پینه ای آسیب‌دیده یا ناتمام وجود ندارد، اما راه‌هایی وجود دارند که می‌توانند به حفظ سلامت مغز کمک کنند.
از دست غیر غالب خود استفاده کنید
سعی کنید در فعالیت‌هایی مانند نوشتن، رسم و خوردن، بیشتر از دست غیر غالب خود استفاده کنید.
در یک مطالعه، محققان کشف کردند که استفاده منظم از دست غیر غالب ممکن است دسترسی نیمکره‌های مغز به طرف مقابل را افزایش دهد. این امر می‌تواند به تقویت ارتباط بین نیمکره‌های مغز کمک کند.
مدیتیشن کنید
مدیتیشن فواید سلامتی متعددی دارد و برخی شواهد نشان می‌دهند که ممکن است سلامت جسم پینه ای را نیز بهبود بخشد. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که افرادی که به طور طولانی مدیتیشن می‌کنند، جسم پینه ای ضخیم‌تری نسبت به افرادی که ورزش نمی‌کنند، دارند. محققان فکر می‌کنند این امر ممکن است به دلیل میلین‌دار شدن بهتر رشته‌های عصبی یا جهت‌گیری هماهنگ‌تر آنها باشد.
اگرچه نیاز به تحقیقات بیشتری است، اما این یافته‌ها نشان می‌دهند که مدیتیشن می‌تواند به بهبود ارتباط و ادغام نیمکره‌های مغز کمک کند.
توانایی هماهنگی دوطرفه را تقویت کنید
در کودکی، فعالیت‌هایی که شامل عبور از خط وسط بدن (یعنی هماهنگی روان بین دو طرف بدن) هستند، نقش مهمی در رشد دارند. کودکان معمولاً از شش ماهگی شروع به انجام این کار می‌کنند و تا هشت یا نه سالگی آن را کاملاً کنترل می‌کنند.
فعالیت‌هایی که به تقویت جسم پینه ای در کودکان کمک می‌کنند، شامل حرکت چهار دست و پا، دست کشیدن به اسباب بازی و غیره است.
تمرین این مهارت‌ها در سنین بزرگ‌تر نیز می‌تواند مهارت‌های حرکتی شما را تقویت کرده و ارتباط بین نیمکره‌های مغز را بهبود بخشد. یوگا فعالیتی عالی است که نیازمند هماهنگی دوطرفه بدن است و به تقویت مهارت‌های عبور از خط وسط کمک می‌کند.
مغز خود را سالم نگه دارید
راه‌های دیگری نیز برای حفظ سلامت مغز و جسم زنجیره‌ای وجود دارد:
-ذهن خود را فعال نگه دارید: به فعالیت‌هایی بپردازید که مغز را به چالش بکشانند. فعالیت‌هایی که نیازمند همکاری هر دو نیمکره مغز هستند، مانند حل معما، جوگلینگ، یادگیری ساز موسیقی یا حل مسائل ریاضی، بسیار مفیدند.
– استرس خود را کنترل کنید: راه‌هایی برای کاهش استرس پیدا کنید و تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و آرام‌سازی عضلانی را در زندگی خود بگنجانید.
– خواب خود را بهبود بخشید: خواب نقش حیاتی در سلامت مغز دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که کیفیت خواب، پیش‌بینی‌کننده اصلی سلامت روان و رفاه است. راه‌هایی برای بهبود خواب شامل کاهش مصرف کافئین و الکل در عصر و شب، ایجاد محیطی آرام برای خواب و اجتناب از دستگاه‌های با نور آبی ۳۰ دقیقه قبل از خواب است.
– ورزش منظم داشته باشید: یک مرور سیستماتیک از مطالعات روی حیوانات و انسان‌ها نشان داد که ورزش هوازی و بهبود سلامت قلبی-عروقی با عملکرد و سلامت بهتر جسم زنجیره‌ای مرتبط است.
جمع‌بندی
جسم پینه ای را مانند یک اتوبان اطلاعاتی درون مغز خود تصور کنید. این ساختار ارتباط حیاتی بین دو نیمکره مغز را فراهم می‌کند و نقش اساسی در انواع عملکردهای مختلف دارد، زیرا اجازه می‌دهد اطلاعات بین دو طرف مغز جریان یابد.
اگرچه در حال حاضر هیچ درمانی برای ترمیم یا بازسازی جسم پینه ای وجود ندارد، اما شواهدی نشان می‌دهند که راهبردهایی مانند مدیتیشن، انجام فعالیت‌های هماهنگی دوطرفه و ورزش منظم می‌توانند به حفظ سلامت جسم زنجیره‌ای کمک کنند.
برای دریافت اطلاعات بیشتر با ما در تماس باشید.
منبع: https://www.verywellmind.com/what-does-the-corpus-callosum-do-7498565